प्रचण्डको चेहरामा विकास खोज्दै कास्कीका माओवादी

सधैंजसो हसिलो चेहरामा देखिने माओवादी केन्द्र नेता राजकाजी गुरुङ शुक्रबार कास्कीका डेढ दर्जन सारथीसहित बालुवाटार छिर्दा उनको अनुहारमा चिन्तामिश्रित गम्भीरता र संकल्प देखिन्थ्यो । पूर्वसभासद्समेत रहेका युवा नेता राजकाजीसँगै बालुवाटार छिर्ने सारथीहरुमा सांसद तेजकुमारी पौडेल, बरिष्ठ पत्रकार कोमल बरालदेखि युवा नेता दीपक कोइराला, रामजी बराल, बखानसिंह गुरुङ, गायत्री दुरा, लालमोहन तिवारी, गंगा पोखरेल, पत्रकार एलपी बञ्जरा, रोल्पाली नेता आसमान रोकादेखि सुमन देवकोटा र विश्वप्रकाश लामिछानेसम्म थिए । विकासको सपना बोकेर बालुवाटार छिर्नेमा आधा कास्कीका रैथाने र आधा बाहिरबाट कास्कीलाई कर्मथलो बनाएर राजनीति गर्नेहरु थिए । उनीहरुको चेहराले भन्थ्यो, ‘हाम्रो राजनीतिक प्रतिवद्धतालाई अब विकासमा ढाल्नु छ, चार नम्वर प्रदेशकै केन्द्र मानिने पोखरामा मुहार फेर्न नयाँ संकल्प गर्नुछ । बालुवाटार छिर्नेमा प्रधानमन्त्री प्रचण्डसँग अपरिचित नेता थोरै मात्र थिए । प्रचण्डको आफ्नो जन्मभूमि भएकाले पनि होला, आत्मीयताको छुट्टै भाव प्रचण्ड र कास्कीका नेताहरु झल्कन्थ्यो । चतुर नेता राजकाजीले प्रचण्डसँग समय माग्दै कास्कीको विकासबारे आफ्नो धारणा राख्न थाले, त्यसमाथि थपिथपाउ गर्नेमा कोमल बराल, गंगा पोखरेल, दीपक कोइराला, रामजी बरालदेखि सुमन देवकोटासम्म थिए । दश मिनेट लामो भनाइको निष्कर्ष सुनाउँदै राजकाजीले प्रचण्डलाई भने–‘हजुरको कार्यकालमा यति काम भए भने कास्कीको विकास पनि हुन्छ, माओवादीको भूमिका र जिम्मेवारी पनि बढ्छ ।’ मैले पुर्लुक्क उनको अनुहारमा हेरें, ‘सधैंजसो मुस्कुराउने उनको अनुहारमा छुट्टै गम्भीरता र संकल्प झल्कन्थ्यो । एक घण्टाभन्दा लामो बसाईमा जिल्लाका विकास निर्माण, राजनीतिक परिस्थिति र जनभावना बारे खुलेर अन्तरक्रिया भयो । अघिल्लो निर्वाचनमा उम्मेदवारका लागि लुछाचुडी गर्ने नेताहरुका सिङजुरो फुक्लेको अनुभूति हुन्थ्यो । नेता लालमोहन तिवारीले भने, ‘अध्यक्ष कमरेड, सबैले आफ्नै गृहजिल्ला र जन्मभूमिलाई महत्व दिन्छन्, हुन त तपाई राष्ट्रिय नेता हो । तर, अबको चुनावमा कास्कीबाट लडिदिनुपर्यो ।’ बाँकी नेताले पनि तिवारीको बोलीमा लोली मिलाए । सबैले एकै स्वरमा भने, ‘तपाईले कास्कीबाट चुनाव लड्नुपर्छ भन्ने हाम्रो मत छ, जनता पनि यही भन्छन् ।’ अलिकति निधार खुम्चाएर प्रचण्डले भने, ‘पहिले पार्टी राम्रो बनाउनुस्, विकास निर्माणका काम गर्नुस्, जनताको मन जित्नुस्, सेवा गर्नुस् । चुनावबारे फेरि सल्लाह गरौंला ।
जिल्लामा प्रायः राजनीतिक विवाद र बिमतिमा अल्झने नेताहरु यसपटक विकासको सपना बोकेर काठमाडौं खाल्डोमा छिरेका थिए । सबैको बडी ल्याङ्ग्वेजले भन्थ्यो, ‘अब हामी विकासका काममा मिल्ने संकल्प गरेका छौं ।’ यसपटक उनीहरुले जिल्लाका गौरवका योजनादेखि सुकुम्बासीका समस्या, खेलकूदको विकासदेखि फेवातालको संरक्षण, चक्रपथदेखि अन्तर्राष्ट्रिय चिडियाखाना निर्माण सम्मका विषयलाई गम्भीरतापूर्वक उठाएका थिए । जिल्लाका नेताहरुको भावभङ्गीले भन्थ्यो, ‘अब विकासका लागि लडौं, विकासकै लागि मिल्ने संकल्प गरौं ।’
 

माओवादी केन्द्रका नेताहरुले विकासबारे उठाएका जिल्लाका मुद्दा नयाँ थिएनन् । तर, गम्भीर प्रकृतिका पक्कै थिए । प्रधानमन्त्री सँगको भेटमा उनीहरुले विकासका १२ मुद्दालाई मुख्य रुपमा उठाए । त्यसमा पोखरा उपत्यकामा चक्रपथ निर्माण, पोखराको मझेरीपाटनमा भेटेरेनरी कलेज स्थापना, लुम्लेमा कृषि कलेज निर्माण, पोखराका लागि खानेपानी मुहान मर्मत र संरक्षण परियोजना, पोखरामा ताल संरक्षणका लागि प्राधिकरण गठन, लेखनाथमा अन्तर्राष्ट्रिय चिडियाखाना निर्माण, मादी पारिका गाबिस जोड्ने गरी पहाडी रिङरोड निर्माण, ढिकुरपोखरीमा पोलिटेक्निकल कलेज निर्माण, पोखरामा स्थानीय र प्रादेशिक बसपार्क निर्माण, भरतपोखरीमा अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट रंगशाला, फेवाताल संरक्षण योजना लगायतका मुद्दा प्रमुख थिए । जिल्लाको समृद्धिका सपना बोकेर राजधानी हानिएका नेताहरुका माग असीमित त पक्कै थिए । तर, परिपक्व पनि थिए । उनीहरुले समावेश गरेका योजनामा जिल्लाको सबै भूगोल समेट्ने गरी मूख्य सडकहरु, मोटरेबल पुल, सिंचाई, खानेपानी योजना, शिक्षा, कृषि योजना, पर्यटन, भौतिक पूर्वाधार निर्माण, बस्ती संरक्षण तथा नदी नियन्त्रण, जलविद्युतदेखि खेलकूद सम्मका विषयहरु थिए ।
 

रोचक त यो थियो कि विगतमा रैथाने र आप्रावासीको यदुवंशी लडाईंमा अल्झिने नेताहरु यसपल्ट साझा संकल्पसहित कास्की र पोखराको विकासका लागि चिन्तित् देखिन्थे । यसले माओवादी केन्द्रका नेताहरु जनताको भावनाप्रति संवेदनशील भएको झल्को दिन्थ्यो । भेटका क्रममा युवा नेता दीपक कोइरालाले दमपूर्वक भने,–‘सुकुम्बासीका समस्या गम्भीर छन् । सजिलै बत्ती, पानीको सुविधा पाउँदैनन्, नागरिकताको समस्या झन् जटिल छ’, प्रचण्डतिर फर्कदै थपे, ‘हजुर प्रधानमन्त्री भएको बेला यो समस्याको गाँठो फुकाउनुपर्यो ।’ कोइराला यतिमै रोकिएनन्, भने, ‘पोखरामा हाम्रो पहलमा खेलकूदमा गुणात्मक प्रगति भएको छ ।’ ‘पोखरा खेलकुदको राम्रो सम्भावना बोकेको क्षेत्र हो, हामीले सबै ठाउँमा पहल गरेका छौं, भरतपोखरीमा क्रिकेटको अन्तर्राष्ट्रिय रंगशाला चाहियो ।’ सँगै बसेका युवा नेता सुमन देवकोटाले टाउको हल्लाउँदै रंगशालाको कुरामा सही थापे । अर्को कुर्सीमा बसेका आसमान रोकाले पनि कोइरालालाई साथ दिँदै थपे, ‘सुकुम्बासीको पानी, बत्ती, लालपूर्जा र मतदाता नामावलीको समस्या समाधान गर्नुपर्यो । कास्कीका नेता रामजी बराल पनि के कम ? उनले पनि जिल्लाको विकासबारे आफ्नो प्रष्ट धारणा राखे । बरालले भने, ‘प्रधानमन्त्री ज्यूले संसदमा पनि ढिकुरपोखरीमा पोलिटेक्निकल कलेज निर्माण गर्छु भन्नुभयो । भ्रमणमा जाँदा पनि भारत सरकारसँग सहयोगका लागि कुरा गरेको सुनियो । कुरा के हो, हामीलाई प्रष्ट कुरा चाहियो ।’ बरालसँगै बसेका नेता बखानसिंह गुरुङले पनि पोलिटेक्निकल कलेजकै कुरा उठाए । गुरुङले भने, ‘काम हुने प्रचार नहुने भयो । काम जति माओवादीले गर्ने, जसजति अरुले लिने किन हुँदैछ ? चक्रपथ, पोलिटेक्निकल कलेज, बिमानस्थल, रंगशाला जस्ता विकासका योजनालाई सरकारले उच्च प्राथमिकता दिनुपर्यो । भेटमा नेता गायत्री दुरा र विश्वप्रकाश लामिछानेको चासो पर्यटनतिर बढी गएको प्रष्टै झल्कन्थ्यो । उनीहरुले फेवाताल संरक्षण र चक्रपथ निर्माणलाई मूख्य रुपमा उठाए । यता सबैका अभिभावक बनेर बालुवाटार छिरेका कोमलनाथ बरालको चिन्ता राजनीतिका गाँठाहरुमै थियो । देशको राजनीतिक गतिरोधप्रति उनी चिन्तित् देखिन्थे । समाधानको सुत्र के हो ? उनको अनुहारले कौतुहलताको भाव बोल्थ्यो । विकासका मागबारे कुरा गरिसके पछि अन्तिममा सबैले एकैस्वरमा प्रचण्डसँग याचना गरे, ‘अबको चुनावमा कमरेड कास्की आइदिनुपर्यो, यो हाम्रो मात्रै नभएर सबै पार्टी र जनताको पनि माग हो ।’ सबै नेताहरुको कुरा सुनेर प्रचण्ड पनि प्रफुल्ल देखिन्थे । प्रायः स–साना झुण्ड बोकेर प्रचण्ड भेट्न आउने मनोवृत्तिबाट नेताहरु माथि उठेका थिए । यसपालि उनीहरु कसैले पनि आफ्नै मित्रको आलोचना र विरोध गरेनन् । सायद यसले प्रचण्डलाई पनि ठूलै राहत मिलेको महशुस हुन्थ्यो । प्रचण्डले पनि नेताहरुसँग मन खोलेर कुरा गरे । उनले कास्कीका समस्या र जनताबारे जिज्ञासापूर्वक धेरै कुरा सोधे । राजनीतिका गाँठादेखि सम्भावनाका क्षितिज सम्म नियाल्ने प्रयास गरे, अनि पार्टीको आन्तरिक जीवनदेखि समाधानका सूत्रसम्मको सिलसिलेबार व्याख्या गरे । प्रचण्डको निधारका रेखाहरु हेर्दा लाग्थ्यो, ‘उनी गम्भीर संकल्प र सफलताका सुत्रहरुको खोजीमा छन् । विवादका रेखाहरु मेटेर विकासका लागि एकताको संकल्प गरेका कास्कीका नेताहरुलाई देख्दा लाग्यो, ‘यिनीहरुसँग सबथोक छ, बुद्धि, विवेक, परिपक्वता, क्षमता अनि विविध प्रतिभाहरुको संयोजन पनि । खाँचो एकताकै थियो ।’ एकतावद्ध हुँदा यिनीहरुले जिल्ला मात्रै नभएर प्रदेश नै थर्काउँथे, जनताको भावना जित्थे । तर, यदुवंशी लडाईले सबैलाई कमजोर मात्र बनाएन्, पराजयको सबक पनि सिकायो । बालुवाटार प्रवेशले भन्थ्यो, ‘हामीले व्यवहारिक गल्तीहरुबाट शिक्षा लिएका छौं, एकताको संकल्प गरेका छौं । अब प्रचण्डको चेहरामा कास्कीको विकास र समृद्धिको चमक देख्न चाहन्छौं ।’